Focus

Voor 2016 reikte Marleen mij het woord focus aan. Ik paste het en het zat als gegoten. Wat een goed voornemen. En het komt overal van pas. Bij het schrijven bijvoorbeeld.

Om te beginnen bij het ochtendschrijven. Laat ik daar eerst nog even reclame voor maken. Geen betere manier om wakker te worden, geen betere manier om de gedachten te ordenen, en een uitstekende manier om de aandacht alvast scherp te stellen. Het principe is heel eenvoudig: elke ochtend minstens twee pagina’s schrijven in een eenvoudig schoolschriftje. Ik doe het nu al zes maand, ik sla zelden een dag over want het is een routine geworden en mijn twee bladzijden worden er meestal drie, soms meer.

Ochtendschrijven brengt mij elke dag meteen in een prettige, voldane stemming terwijl de dag nog moet beginnen. In de eerste weken moest ik de tweede helft van de tweede bladzijde nog vullen met zinnetjes als: ‘Ik weet niet meer wat te schrijven’ of met oefeningen in aandachtig en ‘schoon-’schrijven, maar nu komt de tekst vanzelf. Het gaat tegenwoordig over wat ik gedaan wil krijgen en wat ik nodig heb om die doelen te realiseren. Ik denk dat de inhoud nog zal evolueren. Het is een proces, ik geef me eraan over en ik ben benieuwd in welke richting het zal verdergaan.

In het boek ‘Waarover ik praat als ik over hardlopen praat’ van Haruki Murakami dat ik aan het lezen ben, gaat het toevallig ook over focus. Dat is natuurlijk niet toevallig. Als iets in je hoofd rondhangt, dan zie en lees je overal dingen die daarmee te maken hebben.

Volgens Murakami is de belangrijkste eigenschap van een schrijver talent. Dat talent hoeft niet eens zo groot te zijn. Talent is nu eenmaal ongelijk verdeeld. De tweede eigenschap is concentratievermogen. Door elke dag een paar uur te concentreren op het schrijven, kan het talent zich ontwikkelen. De derde eigenschap is uithoudingsvermogen. De schrijver moet zich trainen in concentratie. Hij maakt daarbij de vergelijking met hardlopen. Het moet pijn doen. Maar pijn hebben is niet hetzelfde als lijden. Want ‘Pain is inevitable, suffering is optional’ is zijn mantra.

Murakami zegt dat hij om tien uur gaat slapen en om vijf uur opstaat. Het zou me niet verwonderen als dit boek uit ochtendschrijven is ontstaan: het is een neerslag van ervaringen met schrijven en hardlopen en zijn reflecties daarop.

Hardlopen is niet (meer) mijn ding, maar stevig wandelen wel. Luisterend naar Murakami, koppel ik het wandelen aan het schrijven. Het moet een beetje pijn doen en de lat moet langzaam maar zeker verlegd worden. Aan een paar uur per dag focussen op schrijven ben ik zeker nog niet toe, maar het ochtendschrijven (ongeveer twintig minuten, soms een half uur) is een begin. En het dagelijks wandelen is intussen een tweede routine geworden.

Oefenen in focussen kun je trouwens met alles doen: met koken, met eten, en zelfs bij de afwas. Vraag het maar aan de mindfulnessmensen.

Met dank aan Marleen voor de voornementip, en aan Hadjira voor de boekentip.

Waarom schrijf jij?

‘Waarom schrijf jij?’ is het thema van een schrijfwedstrijd van Creatief Schrijven. Ik heb een min of meer poëtische tekst ingestuurd, maar ik heb de vraag voor mezelf ook op een prozaïsche manier onderzocht. Er zijn vele redenen waarom ik schrijf en elke reden heeft een eigen techniek.

Ik had het eerder al over aandachtig schrijven. Met aandachtig schrijven, bedoel ik vooral voortdurend aandacht hebben voor het schrijven, voor de manier waarop ik schrijf, voor de reden waarom ik op een bepaald moment en in bepaalde omstandigheden schrijf, hoe dat verloopt en wat het resultaat is. Ik observeer mezelf als schrijver.

Aandachtig schrijven maakt deel uit van aandachtig leven. Ik vind het de moeite waard om dit aspect van mijn leven de volle aandacht te geven, want het geeft zin en richting aan mijn leven.

Aandachtig schrijven is ook een techniek op zich. Een handgeschreven brief schrijf ik met aandacht omdat ik mijn zinnen mooi wil opbouwen, omdat ik geen fouten wil maken en omdat ik de bestemmeling een gelijkmatig en leesbaar handschrift wil bieden. Op dezelfde manier schrijf ik soms ook in mijn dagboek/losschrijfschrift.

Soms vind ik het fijn en ontspannend om me helemaal op dat handschrift te richten. Op dat idee ben ik gekomen door naar een (zeer kort) filmpje van Allison Bechdel te kijken waarop ze de teksten in haar graphic novels met de hand tekent. Door haar dat te zien doen, kreeg ik drie jaar geleden weer erg veel zin om met de hand te gaan schrijven.

Het tegenovergestelde van aandachtig schrijven is automatisch schrijven. Dat is doorgaan met schrijven, zonder stoppen, zonder te letten op handschrift, zinsbouw en spelling. Het is de trap naar beneden nemen, naar het onderbewuste, waar beelden en verhalen opgeslagen liggen. Je moet alleen die trap durven afgaan, zonder stoppen, zonder vasthouden aan leuningen of muren. Ik heb het nog maar een paar keer gedaan. Een keer aan de hand van een krantenartikel: Vrouw zakt door perron. Het is wonderlijk hoe je fantasie zich op die manier naar de oppervlakte laat trekken.
Onlangs kreeg ik een heel leuk verhaal over een ontsnapte tijger van mijn zus Elisabeth. Zij was op dezelfde manier met een fait divers aan de slag gegaan. Het is iets wat ik vaker zou willen oefenen en waarop ik nog wil terugkomen.

Maar er is nog veel meer te schrijven. Door te schrijven kan ik inzichten verwerven als ik ergens over pieker, die inzichten kan ik opslaan en misschien wel een tijdje onthouden. Ik kan herinneringen oprakelen en ze bewaren. Ik kan een gebeurtenis, een teleurstelling, kwaadheid en verdriet verwerken. Ik kan mijn vreugde vastleggen en ze later terugvinden en weer vrolijk worden.

Als ik schrijf, op welke manier ook, kom ik in contact met mijn innerlijke zelf, met mijn gevoel, met mijn creativiteit, mijn talent en mijn intelligentie, die er allemaal om vragen om verder ontwikkeld te worden. Daarnaar luisteren en doen wat ze vragen, geeft mij zin om ’s morgens op te staan.
 
Halfweg het boek ‘Schrijven vanuit je hart’ van Natalie Goldberg, kwam ik een andere vraag tegen: Wat is je diepste verlangen? Ze geeft aan haar studenten de raad om daar vijf minuten intensief over te schrijven. Ik heb het vroeger al eens gedaan en ik heb het nu opnieuw gedaan. Deze vraag boort dieper dan de vraag waarom je schrijft. Ik kan het iedereen, schrijvers en niet-schrijvers, aanraden. Het vraagt een beetje moed en vooral eerlijkheid. Maar het loont de moeite. Wat is je diepste verlangen?

Vrijen met aandacht

Nog maar kort geleden las ik mijn eerste Murakami en ik was meteen verkocht. Mijn gebruikelijke achterdocht voor bestsellerauteurs bleek weer eens ongegrond.
Het verhaal neemt een snelle start en suist verder als een tgv. Ik heb het dan ook tussen Brussel en Perpignan in een keer uitgelezen.

Vanaf het vierde hoofdstuk was mijn hart veroverd. Hier is een stukje uit een gesprek tussen de verteller en een vrouw die hij op de trein heeft ontmoet. Ze heeft hem uitgenodigd in de hotelkamer die zij vooraf reserveerde in de stad waar ze toevallig allebei uitstappen.

‘Stel je maakt met iemand een lange reis met de auto. Wie zou jij in zo’n geval als reisgenoot kiezen: iemand die goed kan rijden maar zijn aandacht er niet bij heeft, of iemand die niet zo goed kan rijden maar die wel aandachtig is?’

Het antwoord laat zich ongetwijfeld raden. Maar het gesprek ging eigenlijk over vrijen. En het resultaat was dat er daarna met aandacht gevreeën werd.

Rijden, vrijen, schrijven. Is het niet met alles zo? Wat je met gerichte aandacht doet, is veiliger, prettiger, beter. Daarom schrijf ik kortverhalen en gedichten altijd eerst met de hand. Want dan ben ik gefocust. Mijn aandacht gaat bijna rechtstreeks van mijn hoofd, door mijn arm naar mijn pen en het papier. Maar daarom is het niet altijd meteen perfect wat er staat. Integendeel, het hele herwerkproces moet nog beginnen en zal waarschijnlijk langer duren dan mij lief is. Maar de beste vondsten komen uit die eerste versie.

Kun je ook schrijven zonder of met te weinig aandacht? Ik in ieder geval wel. Dat blijkt elke keer weer als ik mijn blogteksten -die ik niet met de hand schrijf, maar meteen intik- herlees. Ook al switch ik tien keer tussen bewerken en bijwerken, de volgende dag en soms een paar dagen later vind ik tot mijn grote ergernis nog steeds tik- en andere fouten. Toch maar een blogschrift aanleggen dan?

(Spoetnikliefde van Haruki Murakami is te koop in de webwinkel van boekandel ’t Verschil. Koop boeken in kleinhandelszaken.)